Nguyễn Huy Thiệp – Nhà văn phản biện với ngôn từ sắc lạnh
1. Một tiếng nói khác biệt trong văn học Việt
Nguyễn Huy Thiệp (1950–2021) xuất hiện vào cuối thập niên 1980, ngay thời điểm văn học Việt Nam đang chuyển mình sau đổi mới. Ông là một trong những nhà văn tiên phong phản ánh hiện thực với cái nhìn sắc lạnh, đa chiều và nhiều khi gây sốc. Không đi theo lối viết truyền thống, Nguyễn Huy Thiệp chọn lối viết gai góc, thậm chí tàn nhẫn, nhưng chính sự dũng cảm đó đã giúp ông trở thành hiện tượng văn học lớn.
2. Những tác phẩm tạo nên tên tuổi
“Tướng về hưu”, “Không có vua”, “Vàng lửa”, “Phẩm tiết”, “Chảy đi sông ơi” là những truyện ngắn quan trọng đánh dấu sự khởi đầu của một thời kỳ mới trong văn học Việt. Ông không ngại ngần phê phán những lối sống giả tạo, tư duy phong kiến cổ hủ hay sự tha hóa của đạo đức trong xã hội đương đại. Những câu chuyện ông kể tuy ngắn, nhưng đầy hàm ý xã hội và nhân sinh.
“Tướng về hưu” kể về một ông tướng quân đội về hưu, sống giữa một gia đình thực dụng, vô cảm. Qua đó, Nguyễn Huy Thiệp cho thấy sự cô đơn của thế hệ cũ khi không còn phù hợp với xã hội mới đang thay đổi chóng mặt. Truyện khiến người đọc đau đáu câu hỏi: liệu công lao cống hiến có còn ý nghĩa khi người ta không còn được tôn trọng?
3. Văn phong sắc sảo và đầy ẩn dụ
Nguyễn Huy Thiệp không kể chuyện như người đi dạo giữa vườn hoa. Ông giống người mổ xẻ một cách lạnh lùng, không ngại đau. Mỗi câu văn đều dồn nén cảm xúc, giàu chất hiện thực và luôn mang tính gợi mở. Dưới lớp ngôn từ thô ráp là một trí tuệ tỉnh táo, luôn chất vấn những điều tưởng như bất biến.
Ông rất giỏi sử dụng ẩn dụ, biểu tượng để phản ánh xã hội. Trong “Vàng lửa”, ông sử dụng hình ảnh thời Lê – Trịnh để đặt vấn đề về quyền lực, danh dự và nhân cách trong bất kỳ thời đại nào. Cách kể chuyện đậm chất triết lý và ẩn dụ khiến truyện của ông luôn mang sức sống lâu dài.
4. Sự gây tranh cãi và dấn thân
Nguyễn Huy Thiệp là nhà văn gây nhiều tranh cãi. Có người cho rằng ông quá bi quan, quá cực đoan. Nhưng cũng chính nhờ ông mà văn học Việt Nam có thêm một lối đi khác – không chỉ ca ngợi cái đẹp, mà còn dũng cảm đi vào bóng tối. Ông không chỉ viết, mà còn dấn thân: từng đi dạy học ở Tây Bắc, từng sống cùng dân tộc thiểu số, từng chứng kiến nỗi khổ tận gốc. Văn chương của ông chính là kết tinh từ trải nghiệm đó.
5. Di sản để lại
Dù đã qua đời, nhưng Nguyễn Huy Thiệp vẫn là cái tên luôn được nhắc đến trong các nghiên cứu văn học. Ông không chỉ để lại hàng chục truyện ngắn đặc sắc mà còn đặt nền móng cho văn học đổi mới. Văn chương của ông là minh chứng rằng: nhà văn có thể là người gây rối, nhưng không thể là người thỏa hiệp. Và điều quan trọng nhất, Nguyễn Huy Thiệp khiến người đọc phải suy nghĩ – không phải về chuyện đã qua, mà về chính cuộc sống hôm nay.
