Y Phương – Tiếng thơ mộc mạc của núi rừng và tình cha sâu lắng
Y Phương là một nhà thơ người dân tộc Tày, nổi bật trong nền văn học Việt Nam hiện đại bởi tiếng thơ gần gũi, chân thành và đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc. Thơ ông không phức tạp, không cầu kỳ, nhưng lại có sức lay động lòng người bởi những giá trị tinh thần sâu sắc ẩn sau từng câu chữ. Với những tác phẩm tiêu biểu như “Nói với con”, Y Phương không chỉ khắc họa tình cảm gia đình mà còn gửi gắm tâm hồn của một dân tộc sống giữa núi rừng Tây Bắc.
1. Hành trình đến với văn học và thơ ca
Y Phương tên thật là Hứa Vĩnh Sước, sinh năm 1948 tại huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng – một vùng đất đậm đặc truyền thống văn hóa các dân tộc thiểu số. Ông gia nhập quân đội từ khi còn trẻ và từng tham gia chiến đấu trong chiến tranh biên giới. Sau đó, ông theo học tại Trường Viết văn Nguyễn Du và bắt đầu sự nghiệp sáng tác văn học.
Với tư cách là người con của núi rừng, ông mang trong mình kho tàng văn hóa dân gian phong phú, từ lời ru, truyện cổ đến phong tục, tập quán của người Tày. Chính điều đó đã tạo nên phong cách thơ đặc trưng, vừa giản dị lại vừa đậm chất triết lý nhân sinh, mang âm hưởng dân ca miền núi.
2. Thơ của bản làng, của con người và tình cha
Tác phẩm nổi bật nhất của Y Phương – “Nói với con” – là bài thơ được giảng dạy trong sách giáo khoa, chạm đến trái tim của hàng triệu học sinh và độc giả Việt Nam. Qua lời thơ, Y Phương thể hiện tình yêu thương vô bờ của người cha dành cho con, đồng thời truyền lại những giá trị truyền thống và niềm tự hào về quê hương dân tộc:
“Người đồng mình thương lắm con ơi
Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn…”
“Người đồng mình” – một cách gọi đầy yêu thương và kiêu hãnh về cộng đồng dân tộc – hiện lên trong thơ Y Phương như biểu tượng của lòng trung hậu, sự kiên cường, và tinh thần vượt khó. Ông khuyên con phải sống có bản lĩnh, giữ gìn cốt cách dù có đi đâu, làm gì.
3. Phong cách thơ độc đáo – kết hợp truyền thống và hiện đại
Thơ Y Phương mang dấu ấn đậm nét của truyền thống văn hóa dân tộc miền núi. Ông sử dụng lối nói hình tượng gần với lời ru, tục ngữ, với những hình ảnh thân quen như rừng, đá, suối, bản làng, chân núi, áo chàm… Nhưng không dừng lại ở mô tả cảnh sắc thiên nhiên, thơ ông còn đi sâu vào nội tâm con người, thể hiện những triết lý sống giản dị mà sâu sắc.
Một trong những điểm đặc biệt của Y Phương là cách ông thể hiện triết lý sống bằng lối thơ giàu nhạc điệu nhưng không lên gân. Những bài thơ như “Bài thơ bên suối”, “Nỗi nhớ” hay “Tiếng gọi bên suối”… đều thể hiện sự hoài niệm, gắn bó với thiên nhiên, với cội nguồn, và cả sự khắc khoải của con người trước đổi thay của cuộc sống.
4. Nhà thơ của văn hóa dân tộc thiểu số
Không chỉ là một nhà thơ cá nhân, Y Phương còn là đại diện tiêu biểu của văn học các dân tộc thiểu số. Ông từng giữ chức Giám đốc Sở Văn hóa – Thông tin tỉnh Cao Bằng, Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam, đồng thời tích cực tham gia các hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống.
Với tầm nhìn và trách nhiệm văn hóa, Y Phương luôn kiên định với lý tưởng: giữ gìn tiếng nói, phong tục, và lối sống của dân tộc mình trong bối cảnh hiện đại hóa. Những tác phẩm của ông vì thế không chỉ mang giá trị nghệ thuật mà còn mang tính văn hóa, giáo dục sâu sắc.
5. Di sản thơ Y Phương để lại
Một số tập thơ tiêu biểu của ông có thể kể đến như: “Từ thẳm sâu đại ngàn”, “Lời gọi bên suối”, “Nỗi nhớ bản làng”, “Tiếng hát tháng ba”… Những bài thơ này đều thấm đẫm hồn quê, tình người và khát vọng vươn lên của con người miền núi.
Y Phương được trao nhiều giải thưởng văn học trong nước, được đánh giá là một trong những gương mặt văn học giàu bản sắc và có nhiều đóng góp trong việc đưa tiếng nói của các dân tộc thiểu số đến với bạn đọc cả nước.
Lời kết
Y Phương là tiếng nói của núi rừng, của một vùng đất nhiều gian khó nhưng nồng hậu. Thơ ông là nơi con người tìm thấy sự an ủi, niềm tin, và lòng tự hào về cội nguồn. Trong thời đại mà tốc độ và hiện đại có thể khiến con người xa rời gốc rễ, thơ Y Phương chính là một lời nhắc nhẹ nhàng: hãy nhớ nơi ta đã sinh ra, hãy giữ lại những giá trị không thể thay thế.
